The traditional occupation of the Bajaniya staying in Vadhiyar region has been of piercing nose and ears and selling cosmetics. But this profession is practiced no more instead the community has taken up working as menial labourers and collecting hair shed during combing. In the earlier times the houses in the villages were made of mud or just bricks. The women after combing their hair would collect the shed hair and tuck them in the wall ridges so that they would not keep flying around. The Bajaniyaa would move from village to village to collect these hair. Gradually people came to know that the Bajaniya were actually earning from waste hair by selling them so the women instead to just tucking the hair into the ridges began gathering it in bags so as to barter it to the visiting Bajaniya men. With changing times they have now began asking for money in exchange of their hair.
Kantibhai Bajaniyaa of Baspa village is into the trade of collecting hair. Everyday he sets out to neighbouring or distant villages to collect hair with Rs. 500-600 in his pocket. With the purchased hair, which generally is not much as this much money does not allow him to but more hair, he goes to the nearby town of Radhapur to sell it to the local buyer. Kantibhai was always at loss as the buyer generally weighed the hair less and paid Kantibhai accordingly. Kantibhai hardly earned from this occupation of his but he had to continue doing it as there were no other options available. With less cash-on-hand he had to commute everyday to the villages and also to Radhanpur to sell or else he would have no money to buy hair on the next day. The amount he earned every day was just enough to buy the ration for the day.
Kantibhai needed some corpus on hand that would enable him to buy and sell hair in bulk. That ways he would not have to spend on daily commute and the buyer would also calculate the weight properly if the amount of hair was substantial. Kantibhai approached VSSM’s Mohanbhai and spoke to him about his need. He later made a detailed proposal to VSSM on the basis of which we loaned him Rs. 10,000. Kantibhai now sets out to collect hair everyday but goes to sell it only once in 10 days.
On 28th November Kantibhai called at the office of VSSM and there was this distinct cheer in his voice. ‘ Today I sold 5.85 kilos of hair for Rs. 10,530/-. The buyer did not deduct even a single gram. If I exclude the expenses I have made to gather these hair I stand to earn Rs. 2700/-. From the earned money I bought groceries worth Rs. 1000/- I have never purchased so much of grocery in my life. Before I would buy oil, spices, flour on daily basis,’ narrated Kantibhai.
It has been one and half months since Kantibhai has took the loan and he has already returned Rs. 2100. We asked him to return the amount in smaller instalments. But Kantibhai insisted on this amount as he plans to pay of the loan as soon as possible. He does not like to be under any debt and as such things are working out fine for him he feels, so he asks us not to worry much!!!!!
In the picture Kantibhai in green checked shirt with the hair he has collected....
મેં જિંદગીમાં એક સામટું રૂ.૧,૦૦૦ નું કરિયાણું ક્યારેય ખરીદ્યું જ નથી.
વઢિયાર પંથકમાં રહેતાં બજાણિયાનો પરંપરાગત વ્યવસાય નાક –કાન વીંધવાનો અને શૃંગાર પ્રસાધનો વેચવાનો પણ હવે એ વ્યવસાય પડી ભાંગ્યો છે. મોટાભાગના બજાણિયા છૂટક મજૂરી અને માથું ઓળતા કાંસકામાં આવતાં વાળ એકત્રીત કરવાનું કામ ગામે ગામ ફરીને કરે છે. ગામડાંમાં પહેલાં માટીની ઇંટોના ચણતરવાળા ઘર હોતા એ ઇંટો ખુલ્લી રહેતી પ્લાસ્ટર ત્યાં થતું નહોતું એટલે સ્ત્રીઓ પણ વાળ ઓળીને કાંસકામાં આવતાં વાળ ગમે તેમ રઝળે નહિ એટલે ભીંતમાં બે ઇંટો વચ્ચેની જગ્યામાં ભરાવી દેતી. બજાણિયા ગામમાં વાળ એકત્ર કરવાં શેરી શેરીએ ફરે અને ભીંતોમાં ભરાવેલા વાળ લઈને જતા રહે. ધીમે ધીમે સૌને ખબર પડીકે બજાણિયા જે વાળ લઇ જાય છે એનો વ્યાપાર કરે છે એટલે સ્ત્રીઓએ એ વાળ ઘરમાં ભેગા કરવાનું શરુ કરું અને બજાણિયા ભાઈઓને કોઈ વસ્તુના બદલામાં વાળ આપવાનું શરુ કર્યું. માથામાં નાખવાની પીન, ફુગ્ગા વગેરે જેવી પરચૂરણ વસ્તુના બદલામાં વાળ. હવે આમાં પણ બદલાવ આવ્યો છે લોકો હવે વસ્તુની જગ્યાએ એમની પાસે સીધાં પૈસા જ માંગવા માંડ્યા છે.
પાટણ જિલ્લાના રાધનપુર તાલુકાના બાસ્પા ગામમાં બજાણિયા કાન્તીભાઈ પણ વાળ એકત્રીત કરવાનો વ્યવસાય કરે. આર્થિક સ્થિતિ સારી નહી એટલે રૂ.૫૦૦ કે રૂ.૬૦૦ લઈને ગામડાંમાં વાળ એકત્રીત કરવાં જાય અને આ રૂપિયામાંથી જેટલાં વાળ ખરીદાય એટલા મેળવીને રાધનપુર વેચવા જાય. રૂ.૫૦૦ કે ૬૦૦માં વધુ વાળ ભેગા ના થાય એટલે વેપારી વાળનું જે વજન થાય એમાંથી ૫૦ ગ્રામ ઓછું ગણે અને એ પ્રમાણે ભાવ આપે. આમાં એમને ખાસ પોષાય નહીં. એક તો રોજ વાળ લેવા ગામડાંમાં જવાનું અને વાળ ભેગા કરીને રાધનપુર રોજ વેચવા જવાનું આમ ભાડામાં જ ઘણું જતું રહે. માંડ બે ટંકનો રોટલો મળે એટલું ભેગું થાય. સામે મહેનત ઘણી થાય.
આર્થિક સગવડ હોય તો ફક્ત વાળ ભેગા કરવાનું સળંગ આઠ-દસ દિવસ કરે અને પછી એને વેચવાં જવાનું કરી શકાય. વાળનો જથ્થો વધારે હોય તો વેપારી વજન પણ પૂરે પૂરું ગણે. કાન્તીભાઈએ આ બધી વિગત vssm ના કાર્યકર મોહનભાઈને કરી. મોહનભાઈએ એમને vssm આ બાબતે મદદ કરશે એમ કહ્યું. કાન્તીભાઈએ આપણને આ વિગતો સાથે અરજી કરી. આપણે એમને રૂ.૧૦,૦૦૦ની લોન આપી. હવે કાન્તીભાઈ વાળ એકત્રીત કરવાં ગામડાંમાં રોજે રોજ જાય પણ વાળ વેચવાં રાધનપુર ૧૦ દિવસે જવા લાગ્યા જેના કારણે રાધનપુર જવાનું રોજે રોજનું ભાડું બચ્યું. તા.૨૮/૧૧/૧૪ ના રોજ એમનો ફોન આવ્યો એમના અવાજમાં પ્રસન્નતાનો રણકો હતો. એમણે કહ્યું, ‘આજે મેં ૫.૮૫૦ કિલોગ્રામ વાળ વેચ્યાં મને ૧૦,૫૩૦ મળ્યાં. વાળમાં જરાકેય કાપ મુકવાનું ના થયું. મારો ખર્ચો કાઢું તો પણ મને રૂ.૨૭૦૦ જેટલો ફાયદો થયો. મારા ઘર માટે મેં જિંદગીમાં એક સામટું રૂ.૧,૦૦૦ નું કરિયાણું ક્યારેય ખરીદ્યું જ નથી. રોજ ૧૦ રૂનું તેલ, ૫ રૂ.નું મરચું, ૫ની હળદર,૧ કીલો આટો... આમ જ ચાલતું. હવે સામટું ખરીદી શકું છું.’ કાન્તીભાઈને લોન લીધે દોઢ જ મહિનો થયો છે પણ એમણે રૂ.૨૧૦૦નો હપ્તો લોન પેટે પરત ચૂકવી દીધો. અમે કહ્યું, તમે રૂ.૭૦૦ ચૂકવશો તો ચાલશે. બાકી પાસે રાખો અને ધંધામાં વાપરો. એમણે કહ્યું, ના હવે બધું ગોઠવાઈ રહ્યું છે વળી માથે દેવું ના રહે એ જોવું પડેને? ભલે તમે નહિ માંગો પણ મારામાથે ભાર કેહવાય જલ્દી લોનના રૂ.૧૦,૦૦૦ ચૂકવી દઉં તો હું ફ્રી થઈ જવું ને.. તમે ચિંતા ના કરો હવે બધું બરાબર ચાલ્યા કરશે...’
ફોટોમાં લીલા કલરના ચેક્સ શર્ટ સાથે કાન્તીભાઈ, પોતે ભેગા કરેલાં વાળ દુકાનમાં વેચી રહ્યા છે.
No comments:
Post a Comment